Generator ေခၚလွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္
မိတ္ေဆြတို႔ေရ သံလိုက္ေတြက သူ႕အေပၚ စိတ္၀င္စားမိတဲ့ ေဇာ္ကို အၿမဲလိုလိုညိႈ႕ငင္ေနၿပီး (Generator) ဂ်င္နေရတာ လို႔ေခၚတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္ ေတြဆီ အေရာက္ ေခၚသြားတာခဲ့ေသး တာဗ်။
အစက ဘာမသိမထားေပမယ့္ ေတြ႔ပါ ျမင္ပါ မ်ားလာေတာ့ နည္းနည္းခ်င္း ပိုသိသိလာေလးေတြ ေျပာျပရဦးမယ္။
ပထမဆံုးၾကားဖူးတာက (Dynamo) ဒိုင္နမိုတဲ့ စက္ဘီးေတြမွာ တပ္ဆင္ၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ရယူၾကတဲ့ စက္ကေလးေတြေပါ့။
အေဖ႔မွာ ရာေလး စက္ဘီးႀကီးရွိေပမယ့္ ဒိုင္နမိုမပါလို႔ မီးမထြန္းႏိုင္ဘူး၊ သူမ်ားစက္ဘီးမွာ ဒိုင္နမို တပ္ထားတာကို သြားသြား ၾကည့္ရတယ္။
ပိုင္ရွင္လစ္တုန္း ဒိုင္နမိုရဲ႔ ေခါင္းပိုင္းေလးကို လက္ႏွင့္လွည့္ၾကည့္ခဲ့ေသးတယ္။ ကိုယ္က တစ္စိတ္စာေလာက္ လွည့္ၿပီး လက္လႊတ္ၾကည့္လိုက္တိုင္း ေခါင္းကထားတဲ့ေနရာရပ္မေနပဲ သူ႔အလိုလို နည္းနည္းခုန္ေရႊ႕သြားၿပီးမွ ရပ္ရပ္သြားတာေတြ႕ရတယ္။
အထဲမွာ အၿမဲတမ္းသံလိုက္ ရွိေနလို႔ဒီလိုျဖစ္ရပံုကို (လက္ေတြ႕ပစၥည္းမရွိမီကတည္းက ဗဟုသုတ ရႏိုင္သမွ်ေနရာေတြက စပ္စပ္စုစု လုပ္ထားသူမို႔) ေဇာ္ ႀကိဳသိထားတယ္ေလ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ လွ်ပ္စစ္ ဓါတ္အားကို စြမ္းအင္အသီးသီးမွ အသြင္ေျပာင္းကာရယူႏိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းခဲြေတြ အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႕ ထုတ္ယူ ရႏိုင္တာေတြလည္း ႀကိဳသိထားတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ယႏၱယားနည္းစဥ္လို႔ေခၚတဲ့ စက္မႈစြမ္းအင္ကိုသံုးၿပီး သံလိုက္ဓါတ္အားမွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္ယူတဲ့နည္းကို ေတာ္ေတာ္ေလးစိတ္၀င္စားမိတယ္ေပါ့ဗ်ာ။
ေဇာ္ဖတ္ဖူးတဲ့ စာအုပ္ေတြထဲမွာရွင္းျပထားတာက ယႏၱယားနည္းစဥ္ျဖင့္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ျဖစ္ထြန္းရရွိရန္ အေရးပါေသာ အခ်က္ႀကီး ၃ခ်က္ ျပည့္စံုရန္လိုၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္တို႔ တြင္ အေျခခ ံအစိတ္အပိုင္းႀကီး ၅ခု ပါ၀င္ေလ့ရွိတယ္တဲ့။ အေရးပါေသာအခ်က္ႀကီး ၃ခ်က္ကေတာ့
၁) သံလိုက္နယ္ေျမ (Magnetic field)
၂) လွ်ပ္ကူးနန္းႀကိဳးေခြ (Conductor)
၃) လႈပ္ရွားမႈအား (Motion) တို႔ျဖစ္ၿပီး
လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္မ်ားရွိ အေျခခံအစိတ္အပိုင္းႀကီးမ်ားကေတာ့ (လည္ပတ္ေသာအပိုင္းမွ လွ်ပ္စစ္ထုတ္ေပးေသာ ပံုစံတြင္ျဖစ္ပါသည္)။
၁) ကိုယ္ထည္ပိုင္း (Yoke)
၂) သံလိုက္နယ္ေျမဖန္တီးေပးရာအပိုင္း (Magnetic pole shoes)
၃) လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ညိွဳ႕၀င္ျဖစ္ေပၚရာအပိုင္း (Armature)
၄) လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားေျပာင္းလည္းေပးပို႔ ေသာအပိုင္း (commutator)
၅) ေရွ႕ေနာက္ ထိပ္ပိတ္မ်ား(End covers)
ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္တဲ့။
အဲဒီ စာအုပ္မွာပဲ အေျခခံက်ေသာ ဒီစီ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္စက္ တို႔၏ (Armature coil ႏွင့္ Field coil) ဆက္သြယ္ပံု အမ်ဳိးအစားကဲြမ်ား
1) Series generator
2) Shunt generator
3) Compound generator
a) Short-shunt
b) Long-shunt
စတဲ့ အေျခခံသေဘာမ်ား ကိုေသခ်ာ ရွင္းျပၿပီးမွ ေအစီ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္စက္အေၾကာင္း၊ သံလိုက္ ဓါတ္အား အတြက္ သံလိုက္ျပဳေခြ (Magnetic field coil) သို႔ DC လွ်ပ္စီးေၾကာင္း ေပးသြင္းပံုနည္းမ်ားကို
၁) ျပင္ပမွသီးျခားေပးသြင္းနည္း (Separated-field excitation method)
၂) ကိုယ္တိုင္ဓါတ္အားေပးသြင္းနည္း (Self-excitation method)
စသည္ျဖင့္ (Excitation ေပးသြင္းပံု/ထိန္းခ်ဳပ္ပံု) အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္တကြ ဆက္ရွင္းျပပါတယ္။ ၿပီးေတာ့မွ (Alternator/ Generator) ေခၚအႀကီးစား ဓါတ္အား ထုတ္စက္ႀကီးမ်ား အေၾကာင္း ဆက္လက ္ရွင္းျပထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။
လွ်ပ္ထုတ္စက္မ်ားတြင္ လည္ပတ္ေသာအပိုင္းမွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ ထုတ္ယူေသာအမ်ဳိးအစား (revolution armature type) ႏွင့္ တည္ၿငိမ္ေသာအပိုင္းမွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္ယူေသာ အမ်ဳိးအစား (revolution field type) ဟု အဓိက ခဲြျခား ေလ့လာႏိုင္ေၾကာင္းလည္း စာေတြ႔ျဖင့္ပဲသိခဲ့ရပါတယ္။ ထုတ္လုပ္မႈပမာဏ (Capacity) ၂၅၀ ကီလို၀ပ္ အထက္စက္ႀကီးမ်ားကို (revolution field type) နည္းလမ္းျဖင့္သာ တည္ေဆာက္ေလ့ရွိၾကၿပီး
(revolution field type) စက္တို႔တြင္ Commutator slip ring type ႏွင့္ Brush less type တို႕ ကြာျခား တည္ရွိႏိုင္ပံုတို႔ကို လည္းထပ္မံ ရွင္းပါေသးတယ္။
နည္းလမ္းကဲြ အားလံုးအတြက္ အထြက္လွ်ပ္စစ္ဗို႔အား ခ်ိန္ညွိ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ကိုလည္း အေျခခံသေဘာ သိရွိေစပါတယ္။ စာထဲမွာေတြ႕ဖူးတာေတြကို စာခ်ည္း သက္သက္ပဲရယ္လို႔ စိတ္မပ်က္ႏိုင္အားပဲ အားလံုး နားမလည္ႏိုင္သည့္တိုင္ စိတ္ပါ၀င္စားစြာ ေလ့လာ ၾကည့္ဖူးတာေၾကာင့္ စာသင္ခန္းမ်ားအတြင္းမွ လက္ေတြ႕ပစၥည္းကရိယာမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ခြင့္ရလာခ်ိန္မွာ အလြန္ ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ေနၿပီးသား ျဖစ္ေစတာကို ကိုယ္ေတြ႔တင္ျပလိုက္ပါတယ္။
စာသင္ခန္း / အလုပ္ရံုခန္းမ်ားမွ ထပ္ဆင့္သိရွိလာရတဲ့ ပညာဗဟုသုတ မ်ားကလည္း ေနာင္အခ်ိန္မွာ လွ်ပ္စစ ္ဓါတ္အားေပးစက္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ထိန္းသိမ္းကိုင္တြယ္ ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ရန္၊ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းမႈ ေပးရန္ တို႔အတြက္ပါ လံုေလာက္ေသာ အေတြ႕အႀကံဳမ်ား ရွိေစပါတယ္။ အခ်က္အလက္မ်ားကို အၾကမ္းအားျဖင့္ ျပည့္စံုေအာင္ စုေပါင္း ေဖၚျပရတဲ့အတြက္ တစ္ပိုင္းစီ အေသးစိတ္ မေဖၚျပႏိုင္ပဲ ရွိေနပါတယ္။
အေသးစိတ္ သိလိုသည္မ်ားရွိလို႔ ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းလာခဲ့ပါက ၀ိုင္း၀န္း ေဆြးေႏြး ေျဖၾကားၾကဦးမွာျဖစ္လို႔ ယခုထက္ပိုၿပီး စံုလင္ တိက် မွန္ကန္စြာ သိႏိုင္ၾကဦးမွာျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုပါတယ္။
လွ်ပ္စစ္(စြမ္းအား)ဘာသာရပ္ကိုစိတ္ပါ၀င္စားၾကသူေတြအေနနဲ႕ လွ်ပ္စစ္ႏွင့္သံလိုက္ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းေတြကို ေနာေၾကေနမယ္ထင္ပါတယ္။
သံလိုက္ေတြဟာ သံအမ်ဳိး၀င္ပစၥည္းေတြအေပၚတင္ ညႈိ႕ငင္ဆဲြေဆာင္ႏိုင္တာမဟုတ္ပဲ လူသားေတြကိုပါညိႈ႕ႏိုင္စြမ္းရွိေၾကာင္းကိုေတာ့ သိသူရွားမယ္ထင္ပါတယ္။
မယံုမရွိၾကပါနဲ႔ ေဇာ္ရဲ႕ ကိုယ္ေတြ႔ျဖစ္ရပ္အမွန္ပါခင္ဗ်ာ။
ေဇာ္ငယ္ငယ္ေလးတုန္းက အေတာ္အားေကာင္းတဲ့ သံလိုက္ေခ်ာင္းႀကီးႏွစ္ေခ်ာင္းကိုေတြ႔ခဲ့ဖူးတယ္ဗ်။ အေဖက ေျပာျပလို႔သာ အဲဒါႀကီးက သံလိုက္ဓါတ္ေတြကိန္း၀င္တည္ရွိေနေၾကာင္း သိရတာပါ အမွန္မွာေတာ့ အဲဒါႀကီးဆိုတာက ဘူတာရံုက မီးရထားသံလမ္းေဟာင္းႀကီးေတြပါ။ ရထားစီးခရီးသည္ေတြကို လာႀကိဳတဲ့ ႏြားလွည္းေတြကႏြားေတြ ရထားလမ္းေပၚတက္မလာႏိုင္ေအာင္တားဆီးကာရန္ေပးထားတာလည္းျဖစ္ပါတယ္။
အေဖက ပါလာတဲ့ဖဲထီးရွည္ႀကီးရဲ႕ထိပ္ဖ်ားကို သံလမ္းအစြန္းနားကပ္ျပလို႔အားျပင္းျပင္းနဲ႔ဆဲြထားတာသိရေတာ့ ငါးႏွစ္သားကေလးေဇာ္ဟာ အေတာ္အံ့ၾသသြားတာေပါ့။
ဒါႀကီးက ဘာေၾကာင့္ထူးထူးဆန္းဒီလိုဆဲြထားႏိုင္ရတာလဲေတြးမရဘူး ဒါေပမယ့္ သိပ္သိခ်င္တယ္၊ အဲဒီလို ထူးထူးဆန္းဆန္းပစၥည္းေတြကိုလည္း ပိုင္ဆိုင္ရယူခ်င္မိတယ္ဗ်။
ပိုင္ဆိုင္ခ်င္တဲ့ဆႏၵကေတာ့ အေဖသင္ျပလို႔ ခ်က္ျခင္းျပည့္ခဲ့ရပါတယ္။
သံလိုက္ဓါတ္ကိုလိုခ်င္ယင္အကၤ် ီမွာ အသင့္ပါလာတဲ့တြယ္ခ်ိတ္နဲ႔ပြတ္ယူလို႔ရႏိုင္တယ္ ဆိုတာေျပာျပတာေလ။ ပြတ္ပံုပြတ္နည္း စနစ္က်ေအာင္ပါသင္ေပးေတာ့ တစ္ဖက္သတ္ပြတ္ဆဲြနည္းဆိုတာကို ေဇာ္ခ်က္ျခင္း တတ္ေျမာက္ခဲ့တာေပါ့။ ေဇာ္ေက်ာင္းစေနေတာ့ ေမာင္းခ်ဓါးရွိတဲ့သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕ ဓါးေတြကို သံလိုက္ဓါတ္အားပိုေကာင္းေအာင္သြင္းဖို႔ နည္းလမ္းမွ်ေ၀ႏိုင္သင္ၾကားႏိုင္ေနၿပီေလ။
မူလတန္းေက်ာင္းစာမွာလည္း သံလိုက္အေၾကာင္းသင္ယူရေတာ့ သံလိုက္ရဲ႕ဂုဏ္သတၱိေတြ၊ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္ အေၾကာင္းေတြ ပိုမိုသိလာခဲ့ရတယ္။
ေဇာ္တို႔ မူလတန္းေက်ာင္းက တစ္ပိုင္းအနီ တစ္ပိုင္းအျပာ သံလိုက္ဘားေခ်ာင္းေလး ႏွစ္ခုသံုးခုေလာက္ပဲရွိၿပီး ျမင္းခြာပံုသံလိုက္ဆိုတာက် မရွိဘူး။ အားပိုေကာင္းတယ္ဆိုတဲ့ ျမင္းခြာသံလိုက္ကို ေဇာ္ျမင္ဖူးကိုင္တြယ္ဖူးလိုေပမယ့္ ျမင္ရဖို႔ေတာင္လမ္းစရွာမရဘူး။
ဒါေပမယ့္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားကေန ယာယီသံလိုက္လုပ္လို႔ရတာသိေနၿပီ လက္ႏိွပ္ဓါတ္မီးထဲက ဓါတ္ခဲေတြယူယူၿပီး အိမ္ရိုက္သံေပၚမွာ ၀ါယာႀကိဳးအတိုအစေတြနဲ႔ တစ္ဖက္သတ္ရစ္ပတ္ကာ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လုပ္တတ္ေနၿပီဗ်။
ေတာင္ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္းကို လိုသလိုရေအာင္ပတ္တတ္ေတာ့ ယူပံုသံလိုက္လည္းလုပ္ယူႏိုင္လာတာေပါ့။
ဒီအတြက္ စာအုပ္ေတြေတာ့ကိုယ္တိုင္ရွာဖတ္ရတယ္။
စာေတြဖတ္ေတာ့မွ သံလိုက္ဓါတ္အားသြင္းနည္းတို႕ သံလိုက္အားၾကာရွည္ခံေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္နည္းတို႔ သံလိုက္ဓါတ္ ႏႈတ္ပါယ္နည္းတို႔ဆိုတာေတြ စံုစံုလင္လင္ စနစ္တက်ပိုသိလာရတာေပါ့။
သံလိုက္ျပဳလုပ္နည္းမွာ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ သံလိုက္စက္ကြင္းအားကိုသံုးၿပီး သံေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းကို ေတာင္ေျမာက္တန္းထားကာ သစ္သားတူျဖင့္ထုရိုက္ေပးတဲ့နည္းဆိုတာကိုေတြ႔မွ အေဖျပလို႔ေတြ႕ခဲ့ရတဲ့သံလမ္းေခ်ာင္းအေဟာင္းေတြဟာ ေတာင္ေျမာက္တန္းလ်က္ရွိေနတာရယ္၊ ရထားေပၚက လမ္းခင္းတဲ့ေက်ာက္တဲြေတြဒီအနားမွာေက်ာက္ခ်လွ်င္ သံေခ်ာင္းကိုထိမွန္ထုရိုက္သလိုျဖစ္ရလို႔ မရည္ရြယ္ပဲမေတာ္တဆျဖစ္ေပၚလာၾကတဲ့သံလိုက္ေတြဆိုတာရယ္ ပိုသေဘာေပါက္လာရတယ္။
ဟိုတုန္းက သိပ္ငယ္ေသးေတာ့ အေဖရွင္းျပတာအားလံုးကို နားမလည္ခဲ့ဘူးေလ။
ဒါေပမယ့္ အဲဒီသံလိုက္ႀကီးေတြဟာ သံတိုသံစေတြသာမက ေဇာ္ရဲ႕ကေလးဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လံုးကို သူတို႔အေပၚစိတ္၀င္စားေနေအာင္ ညိႈ႕ငင္ဆဲြေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တာ အမွန္ပါပဲဗ်ာ။
ကေလးဘ၀တင္လားဆိုလွ်င္ေတာင္ ဒါမွ် မကေသးပါဘူးလို႔ေျပာရမွာပါ၊ ေဇာ္လက္ရွိဘ၀ အလုပ္အကိုင္ကိုက သံလိုက္အားလမ္းေၾကာင္းေတြနဲ႔ ရက္ေဖါက္ယွက္သြယ္ေနလ်က္ပါဆိုလွ်င္မမွားႏိုင္ပါဘူး။
တေန႔ကပဲ မီးမထြက္ေတာ့တဲ့ ဂ်င္နေရတာ (ဘရပ္ရွ္လက္စ္ ေအာ္လ္တာေနတာ) တစ္လံုးကို သေဘာၤေပၚသြားၿပီးစစ္ေဆးေပးခဲ့ရေသးတယ္ေလ။
သီအိုရီေတြဘာေတြ ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္နာမည္တပ္ထားေပမယ့္ ေဇာ္ငယ္ငယ္က ဖတ္ဖူးမွတ္မိေနတာေလးေတြကို စိတ္ကူးရသလိုတင္ျပရမွာျဖစ္လို႔ အမွားပါခဲ့လွ်င္လည္း စိစစ္ျပင္ဆင္မွတ္သားၾကဖို႔ ႀကိဳတင္အသိေပးလိုပါတယ္။
၀င္ေရာက္ဖတ္ရႈျဖစ္သူမ်ားဟာမိမိ
စိတ္၀င္စားတဲ့အခ်က္ေတြကို အြန္လိုင္းသံုးႏိုင္ေနတာျဖစ္လို႔ ပိုမိုတိက်ေသခ်ာၿပီး စနစ္က် ေသသပ္တဲ့ပံုေတြႏွင့္ေဖၚျပေပးေနတဲ့ ေနရာေတြမွာ ဆက္လက္ရွာေဖြေလ့လာႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္လည္း အဆင္ေျပလွ်င္ Link ေလးေတြ ခ်ိတ္ေပးဖို႔ႀကိဳးစားပါမယ္။
ကၽြန္ေတာ္အဓိက ေရးသားတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ စိတ္ပါ၀င္စားဖြယ္ အေျခခံအခ်က္ေလးေတြကို ကေလးသူငယ္ေတြႏွင့္ လူငယ္ေတြ အာရံုျပဳမိလာေစဖို႔ေလာက္ပဲျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်ား။
ကၽြန္ေတာ္ေရးတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြဟာ မိတ္ေဆြတို႔အတြက္ တစ္နည္းတစ္လမ္းအသံုး၀င္တယ္ဆိုလွ်င္ပဲ အထူး၀မ္းေျမာက္ရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ လိုအပ္သလို ထုတ္ႏႈတ္ယူငင္သံုးစဲြႏိုင္သလို ေ၀ဖန္ေထာက္ျပ အႀကံေပးမႈမ်ားကိုလည္း ႀကိဳဆိုပါတယ္ခင္ဗ်ား။
**********
ေဇာ္ၾကားဖူးတာကေတာ့ ေရွးအခါက သံလိုက္တုံးကိုစတင္ေတြ႕သိၾကေတာ့ Loadstone လို႔ေခၚၿပီးတန္ခိုးစြမ္းအားေတြရွိတယ္လို႔လည္းယံုၾကည္ခဲ့ၾကတယ္တဲ့။ သံဓါတ္ပါ၀င္တဲ့သဘာ၀ေက်ာက္တုန္းေက်ာက္ခဲအခ်ဳိ႕ (မွာ သံလိုက္သတၱိရွိေနတာကို) ေအရွားမိုင္းနားေဒသက သိုးေက်ာင္းသားေတြက စတင္ေတြ႔ရွိၾကတာဆိုပဲ။ အဲဒီသဘာ၀သံလိုက္ေက်ာက္ကို ေတြ႔ရွိရာအရပ္ေဒသအစဲြျပဳၿပီး မဂၢနက္တိုက္လို႔လည္းေခၚတယ္တဲ့။
လမ္းညႊန္ေက်ာက္အျဖစ္ေရွးကပင္ စတင္အသံုးခ်တတ္ၾကၿပီး အဲဒီေခတ္က ေရေၾကာင္းသြားလာေရးမွာအလြန္အေရးပါတယ္လို႔သိရတယ္။ သေဘၤာခရီးစဥ္မွာ သံလိုက္ေက်ာက္ကိုဖ်က္ဆီးတဲ့သူကို ေသဒါဏ္အထိေတာင္ အျပစ္ေပးစီရင္ေလ့ရွိတယ္လို႔ အဆိုရွိပါတယ္။
အာေရဗီယံႏိုက္(Arabian Nights) ေခၚ တစ္ေထာင့္တစ္ည ပံုျပင္ဇာတ္လမ္းရွည္ႀကီးမွာလည္း (သေဘၤသား ဆင္းဘတ္ပံုျပင္တြင္) အလြန္ႀကီးမားတဲ့သံလိုက္ေတာင္ႀကီးအေၾကာင္း စိတ္ကူးယဥ္ဖဲြ႔ဆိုထားတာေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္တဲ့ဗ်ာ။
ဒီစိတ္ကူးေနာက္ဆက္တဲြေတြဟာ Spiderman ဇာတ္လမ္းေတြအထိ သံုးလို႔ေကာင္းေနတုန္းပဲဗ်၊ ေနာင္လည္းသံုးၾကဦးမယ္လို႔ေဇာ္ထင္တယ္။
ေနာင္အခါမွ လူလုပ္သံလိုက္ေတြ၊ အၿမဲတမ္းသံလိုက္/ယာယီသံလိုက္ ဆိုတာေတြျဖစ္လာတာပါတဲ့ခင္ဗ်ား။
ကဲပါေလ နိဒါဏ္းက အေတာ္ရွည္သြားၿပီဆိုေတာ့ လိုရင္းကိုဆက္ရေအာင္ေနာ္။
သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးသီအိုရီဆိုတာက သံလိုက္တုန္းႀကီးတစ္ခုဟာ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေလးေတြ စုေပါင္းတည္ရွိေနတာျဖစ္တယ္တဲ့။
ဒါ့ေၾကာင့္ သံလိုက္ကို ခ်ဳိးဖဲ့ပိုင္းလိုက္လွ်င္ ရလာတဲ့အပိုင္းေလးအားလံုးက သံလိုက္ပဲျဖစ္ေနေရာတဲ့။
ဒီသေဘာကိုေသခ်ာေတြးၾကည့္လွ်င္ သံလိုက္သတၱိမပ်က္ပဲ အေသးဆံုးတည္ရွိတဲ့သံလိုက္အစိပ္အပိုင္းေလးဟာ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုပဲေပါ့။
အဲဒီေမာ္လီက်ဴးကေလးေတြဟာ သံလိုက္မွာသာမကပဲ ရိုးရိုး သံထည္ သံသတၱဳေတြမွာလည္းပါရွိေနတာပဲတဲ့ဗ်။
ဒါျဖစ္ယင္ ဘာလို႔ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းတစ္ခုမွာ သံလိုက္သတၱိကိုမေတြ႕ရပဲ သံလိုက္ေခ်ာင္းစတာေတြမွာမွ သံလိုက္သတၱိကိုေတြ႔ရတာလဲလို႔ေမးစရာျဖစ္ေနတာေပါ့ေနာ္။
အေျဖကေတာ့ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းမွာ ပါ၀င္တဲ့ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေလးေတြက အစီအစဥ္မဲ့၊ ဦးတည္ရာမဲ့၊ ပရမ္းပတာ၊ ဖရိုဖရဲ ျဖစ္ေနၾကလို႔ပါတဲ့။
ဒါဆို သံလိုက္တစ္ခုမွာေတာ့ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေတြက အစီအစဥ္တက်တည္ရွိေနတာ မွန္းဆႏိုင္ၿပီေပါ့ေနာ္။
ဘယ္လိုအစီအစဥ္ၾကတာလဲဆိုေတာ့ သံလိုက္ေခ်ာင္းေတြမွာ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ ေတာင္/ေျမာက္ အရပ္ေတြကို အနီးစပ္ဆံုးမွန္ကန္ေအာင္ျပႏိုင္တဲ့သတၱိရွိတယ္ေလ၊ ဒါကိုမူတည္ၿပီး သံလိုက္ေခ်ာင္းေတြမွာ ေတာင္အရပ္ကိုညႊန္ျပႏိုင္တဲ့
(သံလိုက္ေတာင္၀င္ရိုးစြန္း) ဆိုတာနဲ႔ ေျမာက္အရပ္ကိုညႊန္ျပႏိုင္တဲ့ (သံလိုက္ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္း) ဆိုတာကဲြျပားစြာတည္ရွိတာကိုဦးစြာသိရွိမွတ္မိရမယ္။
ဒီေတာ့ သံလိုက္ဂုဏ္သတၱိမပ်က္တဲ့ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေသးေသးေလးမွာလည္း သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းႏွစ္ခုရွိတာေပါ့ေနာ္။
အဲဒီလိုေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုစီရဲ႕ Magnetic Pole လို႔ေခၚတဲ့သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းဦးတည္ရာအရပ္ေတြဟာ တူရာတူရာစုေပါင္းၿပီး သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ ဦးတည္ရာတစ္ဖက္ဖက္ကို အားလံုးလိုလိုလွည့္ေနတာကို အစီအစဥ္က်တယ္လို႔ဆိုတာပါ။
ဒီကေန ဆက္ေတြးၾကည့္လွ်င္ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေတြကို အစီအစဥ္က်ေအာင္လွည့္ေပးႏိုင္ပါက သံလိုက္ရရွိႏိုင္ေၾကာင္းနဲ႔ အစီအစဥ္ဖရိုဖရဲျဖစ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ေပးပါက သံလိုက္သတၱိေပ်ာက္ကြယ္ေစႏိုင္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။
ေနာက္ယူဆခ်က္တစ္ခုက ေဇာ္တို႔ေနထိုင္တဲ့ ကမၻာေျမႀကီးဟာအလြန္ႀကီးမားတဲ့ သံလိုက္ႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေနၿပီး (ကမၻာ့သံလိုက္ေတာင္၀င္ရိုးစြန္း)ဟာ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္းအရပ္အနီး (အေရွ႕ဖက္ယြန္းယြန္းထင္ပါသည္)တြင္တည္ရွိတယ္၊ ၿပီးေတာ့ (ကမၻာ့သံလိုက္ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္း)က်ေတာ့ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ ေတာင္၀င္ရိုးစြန္းအရပ္ အနီးမွာတည္ရွိတယ္ ရယ္လို႔ျဖစ္ပါတယ္။
(ဖတ္ရတဲ့သူေတြ မ်က္စိလည္သြားၿပီလားေတာင္မသိေတာ့ဘူး၊ မလည္ၾကပါႏွင့္ေနာ္)
ဒါေၾကာင့္လဲ သံလိုက္ရဲ႕ဂုဏ္သတၱိတစ္ခုျဖစ္တဲ့ အမ်ဳိးအစားတူ ၀င္ရိုးစြန္းအျခင္းျခင္းတြန္းကန္ၾကၿပီး အမ်ဳိးအစားမတူေသာ၀င္ရိုးစြန္းမ်ား တစ္ခုကိုတစ္ခု ဆဲြငင္ၾကသည္ဆိုတဲ့သေဘာအရ သံလိုက္ေခ်ာင္းေတြဟာ လြတ္လပ္စြာလည္ပတ္ႏိုင္ေအာင္ဖန္တီးေပးလွ်င္ သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္းက ကမၻာ့ ေျမာက္အရပ္ဖက္လည္သြားကာ သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ေတာင္၀င္ရိုးစြန္းက ကမၻာ့ေတာင္အရပ္ဖက္လည္သြားရတာျဖစ္ပါတယ္တဲ့။
ဒီလိုသံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းေတြရဲ႕ တြန္းကန္ျခင္းဆဲြငင္ျခင္း သေဘာကို အေသအျခာသိလွ်င္
အင္အားေကာင္းတဲ့ သံလိုက္တစ္ခုဟာ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္း(သံမဏိျဖစ္လွ်င္ပိုသင့္ေတာ္သည္)ကို အဖန္ဖန္တစ္ဖက္သတ္ပြတ္ဆဲြေပးျခင္းျဖင့္ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းအတြင္းက သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေလးမ်ား၏ဦးတည္ရာကိုလိုအပ္သလိုေျပာင္းလာေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေၾကာင္း သိလာႏိုင္ပါတယ္။
တစ္ဖက္သတ္ပြတ္ဆဲြတယ္ဆိုတာ ပံုျဖင့္ျပလွ်င္ လက္ေတြ႔ သို႔မဟုတ္ လႈပ္ရွားရုပ္ပံုဖန္တီးျပႏိုင္လွ်င္ပိုမို သေဘာေပါက္လြယ္မွာျဖစ္ပါတယ္။
သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ ၀င္ရိုးစြန္းေနရာေတြဟာ အလည္ပိုင္းထက္ပိုမိုအားေကာင္းတာေၾကာင့္ သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕အစြန္းတစ္ဖက္ဖက္ႏွင့္ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းကို တစ္ဖက္အစြန္မွစတင္ ပြတ္ဆဲြလာၿပီး က်န္တစ္ဖက္စြန္းကိုေရာက္လွ်င္ လြန္သြားေအာင္ဆဲြယူျခင္း သို႔မဟုတ္ ၾကြေပးလိုက္ျခင္းျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သံလိုက္ကို သံေခ်ာင္းရဲ႕ မူလအစြန္ဖက္ကို မေရႊ႕ကာယူသြားၿပီး ေနာက္ထက္တစ္ဖန္အယင္အတိုင္းျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ဒီလိုအဖန္ဖန္လုပ္ေပးရတာပါ။
သေဘာတရားကိုေက်ညက္စြာသေဘာေပါက္ၿပီးပါက မ်ဳိးမတူတဲ့သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းႏွစ္ခုကို တစ္ၿပိဳင္နက္သံုးစဲြဲၿပီး မိမိႏွစ္သက္သလို ၀င္ရိုးစြန္းဦးတည္ဖက္ရွိသံလိုက္ေခ်ာင္းျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒီနည္းမွာ သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္း မ်ဳိးမတူႏွစ္ခုကို သံမဏိေခ်ာင္းရဲ႕ အလည္မွစ၍ေဘးအစြန္မ်ားဆီသို႕ပြတ္ဆဲြယူရပါတယ္။
သံလိုက္ျပဳလုပ္လိုတဲ့သံေခ်ာင္းဟာဘာေၾကာင့္သံမဏိျဖစ္သင့္တာလဲဆိုေတာ့ သံမဏိေတြဟာ သံလိုက္သတၱိေပၚထြန္းရန္ခက္ခဲသလိုျဖစ္ေပၚၿပီးပါကလည္းအလြယ္တကူေပ်ာက္ကြယ္မသြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္းပိုေကာင္းလို႔ျဖစ္ပါတယ္။
သံေျပာ့ကေတာ့ ၄င္းႏွင့္ဆန္႔က်င္စြာပဲ သံလိုက္သတၱိ အလြယ္တကူျဖစ္ထြန္းႏိုင္ အလြယ္တကူေပ်ာက္ပ်က္လြယ္ႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။
သံလိုက္အနီးမွာရွိတဲ့ သံေျပာ့ဟာ ယာယီအားျဖင့္သံလိုက္ျဖစ္လာၿပီး မူရင္းသံလိုက္ေ၀းကြာသြားပါက ရိုးရိုးသံေျပာ့ျပန္ျဖစ္သြားပါတယ္။
ဖရီကြင္စီႀကိမ္ႏႈန္းေျပာင္းလဲႏႈန္း
ေအစီလွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားစနစ္မွာ ဗို႔အားကဲြျပားတာကို အသိမ်ားၾကေပမယ့္ ဖရီကြင္စီဆိုတဲ့ ႀကိမ္ႏႈန္းေျပာင္းလဲႏႈန္းကို အမႈအမွတ္မယ့္ေမ့ထားတတ္ၾကတယ္ဗ်။
ႀကိမ္ႏႈန္းမကိုက္ညီပဲျဖစ္ေနတာက ဗို႔အားကြာတာလဲြမွားေပးမိတာလို ျပႆနာတက္တာခ်က္ခ်င္းမႀကံဳရေတာ့ အလြယ္တကူမသိႏိုင္ၾကဘူးေလ။
အိမ္သံုးလွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း Frequency 50~60 Hz အတြင္း သံုးလို႔အဆင္ေျပေနၾကတာေၾကာင့္ျဖစ္မယ္။
ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဓါတ္အားျဖန္႔ျဖဴးေရးစနစ္က 400/230 V, 50 Hz လို႔မွတ္ထားဖူးတယ္။
3 Phase 4 Wires system ျဖစ္ပါတယ္။
400 ဆိုတာက Phase to Phase တိုင္းလို႔ရတဲ့ potential difference ျဖစ္ပါတယ္၊ Line Voltage လို႔လဲေခၚၾကတယ္၊ တိုင္းတာတဲ့ Unit ကေတာ့ Voltage ပဲေပါ့။
230 V ကေတာ့ Phase တစ္ခုခုႏွင့္ Neutral wire (ၾကားႀကိဳး/ အေအးႀကိဳးလို႔လဲေခၚၾကတယ္) အၾကားကိုတိုင္းလို႔ရတဲ့ ဗို႔အားကို ဆိုလိုတာပါ။
3 Phase 3 Wires system မွာဆိုလွ်င္ Neutral wire မပါေတာ့ပဲ Single Phase system မွာေတာ့ Phase တစ္ႀကိဳး Neutral တစ္ႀကိဳးပဲသံုးတယ္။
Earth Wire ေတြကေတာ့ ေဖၚျပမေရးေနေပမယ့္ စနစ္တိုင္းမွာ ပါ၀င္ရေလ့ရွိပါတယ္။
ဗို႔အားက်ဆင္းေနလို႔ ျပႆနာေတြရွိသလို ဖရီကြင္စီက်ဆင္းလို႔ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ဆိုးက်ဳိးေတြလည္းရွိေနပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ေတာ့ ေမာ္တာသံုးရတဲ့ ေရခဲေသတၱာ၊ အဲယားကြန္း၊ အဲကြန္ပရက္ဆာ၊ ေရပန္႔ ေတြမွာ သက္ေရာက္ခံရတာျဖစ္ပါတယ္။
ႀကိမ္ႏႈန္းကပံုမွန္ထက္နည္းေနလွ်င္ ေမာ္တာေတြပံုမွန္မလည္ႏိုင္ေတာ့ပဲ Speed က်ဆင္းေလ့ရွိပါတယ္၊ ေမာ္တာလို ၀န္အမ်ဳိးအစားက Inductive Loads ျဖစ္ၿပီး Inductive Reactance တန္ဖိုးကလည္း Frequency အေပၚတည္မီွေနတာဆိုေတာ့ Impedance ေတြေလ်ာ့ၿပီး လွ်ပ္စီး Current ပိိိုဆဲြယူေလ႔ရွိပါတယ္။ (Speed က်လွ်င္ Current တက္တယ္လို႔ လြယ္လြယ္ပဲ ေျပာလို႔ရေပမယ့္ အေသးစိတ္ သိလိုသူေတြ ဆက္စပ္ႏိုင္ေအာင္ လမ္းစေရးျပတာျဖစ္ပါတယ္)
Current ပိုဆဲြေနၿပီဆိုတာႏွင့္ Wire ေတြကလည္း ပံုမွန္ size မဟုတ္ပဲငယ္ေနလို႔ကေတာ့ ပိုဆိုးကုန္ေတာ့တာပါပဲ။
ဒီေတာ့ Frequency 60 Hz လိုုတဲ့စနစ္မွာ 50 Hz သြားေပးလို႔မရဘူးေပါ့။
Voltage ကြာျခားတာက Capacity ႏိုင္တဲ့ Transformer ရွိယင္လြယ္လြယ္ပဲေျပာင္းေပးလို႔ရတယ္။ (လိုအပ္တဲ့ Tapping ေတြေတာ့ ထုတ္ထားရမယ္)။
Frequency မွွွာေတာ့ မလြယ္ဘူး။ Watt နည္းနည္း အတြက္ Electronic နည္းပညာေတြႏွင့္ Convert လုပ္ေပးႏိုင္ေပမယ့္ Kilowatt ႀကီးႀကီးလိုေလ ခက္ေလပဲ။
Motor ႏွင့္ Generator စံုတဲြလိုလာတယ္။
Speed ေျပာင္းေပးႏိုင္တဲ့ Gear Box လိုလာတယ္။
Motor အႀကီးႀကီးကို အဆင္ေျပေျပႏိႈးေပးႏိုင္မယ့္နည္းစနစ္ေတြလိုလာတယ္။
Generator တစ္လံုးႏွင့္မႏိုင္ေသးလွ်င္ သံုးထားတဲ့ Generator ေတြအခ်င္းခ်င္း Synchronization ျဖစ္ၿပီးယွဥ္တဲြေမာင္းႏွင္ႏိုင္ဖို႔လိုျပန္တယ္။
ဒီေတာ့ Generator ႀကီးေတြကို Output Voltage ထိန္းေပးႏိုင္ဖို႔ AVR ေတြ Load sharing အပိုင္းေတြလိုလာျပန္တာေပါ့။
ေမာ္တာႏွင့္ ေမာင္းႏွင္ဓါတ္အားထုတ္ရတဲ့ Generator ေတြကေတာ့ Speed ခ်င္း ညီလည္းညီ ၿငိမ္လည္းၿငိမ္လို႔ တဲြဖက္ေမာင္းရေမမယ့္ အဆင္ေျပလြယ္ပါတယ္။
Frequency အတိအက်လိုေနသူေတြအတြက္ ဒီလိုျပည့္စံုေအာင္တည္ေဆာက္ေပးရတာ
KVA 2000 ေအာက္မွာေတာင္ ေဒၚလာ သန္းခ်ီရတယ္ေျပာၾကတယ္၊ အျမတ္ကိုေတာ့ မသိဘူး။
ဒီဇယ္အင္ဂ်င္ေတြႏွင့္ေမာင္းတဲ့ ဂ်င္နေရတာေတြမွာSynchronization လုပ္ၿပီးယွဥ္တဲြေမာင္းႏွင္ဖို႔အတြက္ဆိုလွ်င္ေတာ့ Engine Speed ကိုတိတိက်က်ရေအာင္ Control လုပ္ဖို႔ Governor motor ေကာင္းေကာင္းလိုတယ္ေလ။
ေရးသားသူ၊ ကိုေဇာ္ေအာင္(ဖိုးေဇာ္)
အစက ဘာမသိမထားေပမယ့္ ေတြ႔ပါ ျမင္ပါ မ်ားလာေတာ့ နည္းနည္းခ်င္း ပိုသိသိလာေလးေတြ ေျပာျပရဦးမယ္။
ပထမဆံုးၾကားဖူးတာက (Dynamo) ဒိုင္နမိုတဲ့ စက္ဘီးေတြမွာ တပ္ဆင္ၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ရယူၾကတဲ့ စက္ကေလးေတြေပါ့။
အေဖ႔မွာ ရာေလး စက္ဘီးႀကီးရွိေပမယ့္ ဒိုင္နမိုမပါလို႔ မီးမထြန္းႏိုင္ဘူး၊ သူမ်ားစက္ဘီးမွာ ဒိုင္နမို တပ္ထားတာကို သြားသြား ၾကည့္ရတယ္။
ပိုင္ရွင္လစ္တုန္း ဒိုင္နမိုရဲ႔ ေခါင္းပိုင္းေလးကို လက္ႏွင့္လွည့္ၾကည့္ခဲ့ေသးတယ္။ ကိုယ္က တစ္စိတ္စာေလာက္ လွည့္ၿပီး လက္လႊတ္ၾကည့္လိုက္တိုင္း ေခါင္းကထားတဲ့ေနရာရပ္မေနပဲ သူ႔အလိုလို နည္းနည္းခုန္ေရႊ႕သြားၿပီးမွ ရပ္ရပ္သြားတာေတြ႕ရတယ္။
အထဲမွာ အၿမဲတမ္းသံလိုက္ ရွိေနလို႔ဒီလိုျဖစ္ရပံုကို (လက္ေတြ႕ပစၥည္းမရွိမီကတည္းက ဗဟုသုတ ရႏိုင္သမွ်ေနရာေတြက စပ္စပ္စုစု လုပ္ထားသူမို႔) ေဇာ္ ႀကိဳသိထားတယ္ေလ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ လွ်ပ္စစ္ ဓါတ္အားကို စြမ္းအင္အသီးသီးမွ အသြင္ေျပာင္းကာရယူႏိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းခဲြေတြ အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႕ ထုတ္ယူ ရႏိုင္တာေတြလည္း ႀကိဳသိထားတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ယႏၱယားနည္းစဥ္လို႔ေခၚတဲ့ စက္မႈစြမ္းအင္ကိုသံုးၿပီး သံလိုက္ဓါတ္အားမွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္ယူတဲ့နည္းကို ေတာ္ေတာ္ေလးစိတ္၀င္စားမိတယ္ေပါ့ဗ်ာ။
ေဇာ္ဖတ္ဖူးတဲ့ စာအုပ္ေတြထဲမွာရွင္းျပထားတာက ယႏၱယားနည္းစဥ္ျဖင့္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ျဖစ္ထြန္းရရွိရန္ အေရးပါေသာ အခ်က္ႀကီး ၃ခ်က္ ျပည့္စံုရန္လိုၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္တို႔ တြင္ အေျခခ ံအစိတ္အပိုင္းႀကီး ၅ခု ပါ၀င္ေလ့ရွိတယ္တဲ့။ အေရးပါေသာအခ်က္ႀကီး ၃ခ်က္ကေတာ့
၁) သံလိုက္နယ္ေျမ (Magnetic field)
၂) လွ်ပ္ကူးနန္းႀကိဳးေခြ (Conductor)
၃) လႈပ္ရွားမႈအား (Motion) တို႔ျဖစ္ၿပီး
လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားထုတ္စက္မ်ားရွိ အေျခခံအစိတ္အပိုင္းႀကီးမ်ားကေတာ့ (လည္ပတ္ေသာအပိုင္းမွ လွ်ပ္စစ္ထုတ္ေပးေသာ ပံုစံတြင္ျဖစ္ပါသည္)။
၁) ကိုယ္ထည္ပိုင္း (Yoke)
၂) သံလိုက္နယ္ေျမဖန္တီးေပးရာအပိုင္း (Magnetic pole shoes)
၃) လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ညိွဳ႕၀င္ျဖစ္ေပၚရာအပိုင္း (Armature)
၄) လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားေျပာင္းလည္းေပးပို႔ ေသာအပိုင္း (commutator)
၅) ေရွ႕ေနာက္ ထိပ္ပိတ္မ်ား(End covers)
ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္တဲ့။
အဲဒီ စာအုပ္မွာပဲ အေျခခံက်ေသာ ဒီစီ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္စက္ တို႔၏ (Armature coil ႏွင့္ Field coil) ဆက္သြယ္ပံု အမ်ဳိးအစားကဲြမ်ား
1) Series generator
2) Shunt generator
3) Compound generator
a) Short-shunt
b) Long-shunt
စတဲ့ အေျခခံသေဘာမ်ား ကိုေသခ်ာ ရွင္းျပၿပီးမွ ေအစီ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္စက္အေၾကာင္း၊ သံလိုက္ ဓါတ္အား အတြက္ သံလိုက္ျပဳေခြ (Magnetic field coil) သို႔ DC လွ်ပ္စီးေၾကာင္း ေပးသြင္းပံုနည္းမ်ားကို
၁) ျပင္ပမွသီးျခားေပးသြင္းနည္း (Separated-field excitation method)
၂) ကိုယ္တိုင္ဓါတ္အားေပးသြင္းနည္း (Self-excitation method)
စသည္ျဖင့္ (Excitation ေပးသြင္းပံု/ထိန္းခ်ဳပ္ပံု) အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္တကြ ဆက္ရွင္းျပပါတယ္။ ၿပီးေတာ့မွ (Alternator/ Generator) ေခၚအႀကီးစား ဓါတ္အား ထုတ္စက္ႀကီးမ်ား အေၾကာင္း ဆက္လက ္ရွင္းျပထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။
လွ်ပ္ထုတ္စက္မ်ားတြင္ လည္ပတ္ေသာအပိုင္းမွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ ထုတ္ယူေသာအမ်ဳိးအစား (revolution armature type) ႏွင့္ တည္ၿငိမ္ေသာအပိုင္းမွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္ယူေသာ အမ်ဳိးအစား (revolution field type) ဟု အဓိက ခဲြျခား ေလ့လာႏိုင္ေၾကာင္းလည္း စာေတြ႔ျဖင့္ပဲသိခဲ့ရပါတယ္။ ထုတ္လုပ္မႈပမာဏ (Capacity) ၂၅၀ ကီလို၀ပ္ အထက္စက္ႀကီးမ်ားကို (revolution field type) နည္းလမ္းျဖင့္သာ တည္ေဆာက္ေလ့ရွိၾကၿပီး
(revolution field type) စက္တို႔တြင္ Commutator slip ring type ႏွင့္ Brush less type တို႕ ကြာျခား တည္ရွိႏိုင္ပံုတို႔ကို လည္းထပ္မံ ရွင္းပါေသးတယ္။
နည္းလမ္းကဲြ အားလံုးအတြက္ အထြက္လွ်ပ္စစ္ဗို႔အား ခ်ိန္ညွိ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ကိုလည္း အေျခခံသေဘာ သိရွိေစပါတယ္။ စာထဲမွာေတြ႕ဖူးတာေတြကို စာခ်ည္း သက္သက္ပဲရယ္လို႔ စိတ္မပ်က္ႏိုင္အားပဲ အားလံုး နားမလည္ႏိုင္သည့္တိုင္ စိတ္ပါ၀င္စားစြာ ေလ့လာ ၾကည့္ဖူးတာေၾကာင့္ စာသင္ခန္းမ်ားအတြင္းမွ လက္ေတြ႕ပစၥည္းကရိယာမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ခြင့္ရလာခ်ိန္မွာ အလြန္ ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ေနၿပီးသား ျဖစ္ေစတာကို ကိုယ္ေတြ႔တင္ျပလိုက္ပါတယ္။
စာသင္ခန္း / အလုပ္ရံုခန္းမ်ားမွ ထပ္ဆင့္သိရွိလာရတဲ့ ပညာဗဟုသုတ မ်ားကလည္း ေနာင္အခ်ိန္မွာ လွ်ပ္စစ ္ဓါတ္အားေပးစက္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ထိန္းသိမ္းကိုင္တြယ္ ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ရန္၊ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းမႈ ေပးရန္ တို႔အတြက္ပါ လံုေလာက္ေသာ အေတြ႕အႀကံဳမ်ား ရွိေစပါတယ္။ အခ်က္အလက္မ်ားကို အၾကမ္းအားျဖင့္ ျပည့္စံုေအာင္ စုေပါင္း ေဖၚျပရတဲ့အတြက္ တစ္ပိုင္းစီ အေသးစိတ္ မေဖၚျပႏိုင္ပဲ ရွိေနပါတယ္။
အေသးစိတ္ သိလိုသည္မ်ားရွိလို႔ ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းလာခဲ့ပါက ၀ိုင္း၀န္း ေဆြးေႏြး ေျဖၾကားၾကဦးမွာျဖစ္လို႔ ယခုထက္ပိုၿပီး စံုလင္ တိက် မွန္ကန္စြာ သိႏိုင္ၾကဦးမွာျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုပါတယ္။
သံလိုက္ေတြရဲ႕ညိႈ႕ငင္အား
သံလိုက္ေတြဟာ သံအမ်ဳိး၀င္ပစၥည္းေတြအေပၚတင္ ညႈိ႕ငင္ဆဲြေဆာင္ႏိုင္တာမဟုတ္ပဲ လူသားေတြကိုပါညိႈ႕ႏိုင္စြမ္းရွိေၾကာင္းကိုေတာ့ သိသူရွားမယ္ထင္ပါတယ္။
မယံုမရွိၾကပါနဲ႔ ေဇာ္ရဲ႕ ကိုယ္ေတြ႔ျဖစ္ရပ္အမွန္ပါခင္ဗ်ာ။
ေဇာ္ငယ္ငယ္ေလးတုန္းက အေတာ္အားေကာင္းတဲ့ သံလိုက္ေခ်ာင္းႀကီးႏွစ္ေခ်ာင္းကိုေတြ႔ခဲ့ဖူးတယ္ဗ်။ အေဖက ေျပာျပလို႔သာ အဲဒါႀကီးက သံလိုက္ဓါတ္ေတြကိန္း၀င္တည္ရွိေနေၾကာင္း သိရတာပါ အမွန္မွာေတာ့ အဲဒါႀကီးဆိုတာက ဘူတာရံုက မီးရထားသံလမ္းေဟာင္းႀကီးေတြပါ။ ရထားစီးခရီးသည္ေတြကို လာႀကိဳတဲ့ ႏြားလွည္းေတြကႏြားေတြ ရထားလမ္းေပၚတက္မလာႏိုင္ေအာင္တားဆီးကာရန္ေပးထားတာလည္းျဖစ္ပါတယ္။
အေဖက ပါလာတဲ့ဖဲထီးရွည္ႀကီးရဲ႕ထိပ္ဖ်ားကို သံလမ္းအစြန္းနားကပ္ျပလို႔အားျပင္းျပင္းနဲ႔ဆဲြထားတာသိရေတာ့ ငါးႏွစ္သားကေလးေဇာ္ဟာ အေတာ္အံ့ၾသသြားတာေပါ့။
ဒါႀကီးက ဘာေၾကာင့္ထူးထူးဆန္းဒီလိုဆဲြထားႏိုင္ရတာလဲေတြးမရဘူး ဒါေပမယ့္ သိပ္သိခ်င္တယ္၊ အဲဒီလို ထူးထူးဆန္းဆန္းပစၥည္းေတြကိုလည္း ပိုင္ဆိုင္ရယူခ်င္မိတယ္ဗ်။
ပိုင္ဆိုင္ခ်င္တဲ့ဆႏၵကေတာ့ အေဖသင္ျပလို႔ ခ်က္ျခင္းျပည့္ခဲ့ရပါတယ္။
သံလိုက္ဓါတ္ကိုလိုခ်င္ယင္အကၤ် ီမွာ အသင့္ပါလာတဲ့တြယ္ခ်ိတ္နဲ႔ပြတ္ယူလို႔ရႏိုင္တယ္ ဆိုတာေျပာျပတာေလ။ ပြတ္ပံုပြတ္နည္း စနစ္က်ေအာင္ပါသင္ေပးေတာ့ တစ္ဖက္သတ္ပြတ္ဆဲြနည္းဆိုတာကို ေဇာ္ခ်က္ျခင္း တတ္ေျမာက္ခဲ့တာေပါ့။ ေဇာ္ေက်ာင္းစေနေတာ့ ေမာင္းခ်ဓါးရွိတဲ့သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕ ဓါးေတြကို သံလိုက္ဓါတ္အားပိုေကာင္းေအာင္သြင္းဖို႔ နည္းလမ္းမွ်ေ၀ႏိုင္သင္ၾကားႏိုင္ေနၿပီေလ။
မူလတန္းေက်ာင္းစာမွာလည္း သံလိုက္အေၾကာင္းသင္ယူရေတာ့ သံလိုက္ရဲ႕ဂုဏ္သတၱိေတြ၊ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္ အေၾကာင္းေတြ ပိုမိုသိလာခဲ့ရတယ္။
ေဇာ္တို႔ မူလတန္းေက်ာင္းက တစ္ပိုင္းအနီ တစ္ပိုင္းအျပာ သံလိုက္ဘားေခ်ာင္းေလး ႏွစ္ခုသံုးခုေလာက္ပဲရွိၿပီး ျမင္းခြာပံုသံလိုက္ဆိုတာက် မရွိဘူး။ အားပိုေကာင္းတယ္ဆိုတဲ့ ျမင္းခြာသံလိုက္ကို ေဇာ္ျမင္ဖူးကိုင္တြယ္ဖူးလိုေပမယ့္ ျမင္ရဖို႔ေတာင္လမ္းစရွာမရဘူး။
ဒါေပမယ့္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားကေန ယာယီသံလိုက္လုပ္လို႔ရတာသိေနၿပီ လက္ႏိွပ္ဓါတ္မီးထဲက ဓါတ္ခဲေတြယူယူၿပီး အိမ္ရိုက္သံေပၚမွာ ၀ါယာႀကိဳးအတိုအစေတြနဲ႔ တစ္ဖက္သတ္ရစ္ပတ္ကာ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လုပ္တတ္ေနၿပီဗ်။
ေတာင္ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္းကို လိုသလိုရေအာင္ပတ္တတ္ေတာ့ ယူပံုသံလိုက္လည္းလုပ္ယူႏိုင္လာတာေပါ့။
ဒီအတြက္ စာအုပ္ေတြေတာ့ကိုယ္တိုင္ရွာဖတ္ရတယ္။
စာေတြဖတ္ေတာ့မွ သံလိုက္ဓါတ္အားသြင္းနည္းတို႕ သံလိုက္အားၾကာရွည္ခံေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္နည္းတို႔ သံလိုက္ဓါတ္ ႏႈတ္ပါယ္နည္းတို႔ဆိုတာေတြ စံုစံုလင္လင္ စနစ္တက်ပိုသိလာရတာေပါ့။
သံလိုက္ျပဳလုပ္နည္းမွာ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ သံလိုက္စက္ကြင္းအားကိုသံုးၿပီး သံေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းကို ေတာင္ေျမာက္တန္းထားကာ သစ္သားတူျဖင့္ထုရိုက္ေပးတဲ့နည္းဆိုတာကိုေတြ႔မွ အေဖျပလို႔ေတြ႕ခဲ့ရတဲ့သံလမ္းေခ်ာင္းအေဟာင္းေတြဟာ ေတာင္ေျမာက္တန္းလ်က္ရွိေနတာရယ္၊ ရထားေပၚက လမ္းခင္းတဲ့ေက်ာက္တဲြေတြဒီအနားမွာေက်ာက္ခ်လွ်င္ သံေခ်ာင္းကိုထိမွန္ထုရိုက္သလိုျဖစ္ရလို႔ မရည္ရြယ္ပဲမေတာ္တဆျဖစ္ေပၚလာၾကတဲ့သံလိုက္ေတြဆိုတာရယ္ ပိုသေဘာေပါက္လာရတယ္။
ဟိုတုန္းက သိပ္ငယ္ေသးေတာ့ အေဖရွင္းျပတာအားလံုးကို နားမလည္ခဲ့ဘူးေလ။
ဒါေပမယ့္ အဲဒီသံလိုက္ႀကီးေတြဟာ သံတိုသံစေတြသာမက ေဇာ္ရဲ႕ကေလးဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လံုးကို သူတို႔အေပၚစိတ္၀င္စားေနေအာင္ ညိႈ႕ငင္ဆဲြေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တာ အမွန္ပါပဲဗ်ာ။
ကေလးဘ၀တင္လားဆိုလွ်င္ေတာင္ ဒါမွ် မကေသးပါဘူးလို႔ေျပာရမွာပါ၊ ေဇာ္လက္ရွိဘ၀ အလုပ္အကိုင္ကိုက သံလိုက္အားလမ္းေၾကာင္းေတြနဲ႔ ရက္ေဖါက္ယွက္သြယ္ေနလ်က္ပါဆိုလွ်င္မမွားႏိုင္ပါဘူး။
တေန႔ကပဲ မီးမထြက္ေတာ့တဲ့ ဂ်င္နေရတာ (ဘရပ္ရွ္လက္စ္ ေအာ္လ္တာေနတာ) တစ္လံုးကို သေဘာၤေပၚသြားၿပီးစစ္ေဆးေပးခဲ့ရေသးတယ္ေလ။
သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးသီအိုရီ
၀င္ေရာက္ဖတ္ရႈျဖစ္သူမ်ားဟာမိမိ
စိတ္၀င္စားတဲ့အခ်က္ေတြကို အြန္လိုင္းသံုးႏိုင္ေနတာျဖစ္လို႔ ပိုမိုတိက်ေသခ်ာၿပီး စနစ္က် ေသသပ္တဲ့ပံုေတြႏွင့္ေဖၚျပေပးေနတဲ့ ေနရာေတြမွာ ဆက္လက္ရွာေဖြေလ့လာႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္လည္း အဆင္ေျပလွ်င္ Link ေလးေတြ ခ်ိတ္ေပးဖို႔ႀကိဳးစားပါမယ္။
ကၽြန္ေတာ္အဓိက ေရးသားတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ စိတ္ပါ၀င္စားဖြယ္ အေျခခံအခ်က္ေလးေတြကို ကေလးသူငယ္ေတြႏွင့္ လူငယ္ေတြ အာရံုျပဳမိလာေစဖို႔ေလာက္ပဲျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်ား။
ကၽြန္ေတာ္ေရးတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြဟာ မိတ္ေဆြတို႔အတြက္ တစ္နည္းတစ္လမ္းအသံုး၀င္တယ္ဆိုလွ်င္ပဲ အထူး၀မ္းေျမာက္ရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ လိုအပ္သလို ထုတ္ႏႈတ္ယူငင္သံုးစဲြႏိုင္သလို ေ၀ဖန္ေထာက္ျပ အႀကံေပးမႈမ်ားကိုလည္း ႀကိဳဆိုပါတယ္ခင္ဗ်ား။
**********
ေဇာ္ၾကားဖူးတာကေတာ့ ေရွးအခါက သံလိုက္တုံးကိုစတင္ေတြ႕သိၾကေတာ့ Loadstone လို႔ေခၚၿပီးတန္ခိုးစြမ္းအားေတြရွိတယ္လို႔လည္းယံုၾကည္ခဲ့ၾကတယ္တဲ့။ သံဓါတ္ပါ၀င္တဲ့သဘာ၀ေက်ာက္တုန္းေက်ာက္ခဲအခ်ဳိ႕ (မွာ သံလိုက္သတၱိရွိေနတာကို) ေအရွားမိုင္းနားေဒသက သိုးေက်ာင္းသားေတြက စတင္ေတြ႔ရွိၾကတာဆိုပဲ။ အဲဒီသဘာ၀သံလိုက္ေက်ာက္ကို ေတြ႔ရွိရာအရပ္ေဒသအစဲြျပဳၿပီး မဂၢနက္တိုက္လို႔လည္းေခၚတယ္တဲ့။
လမ္းညႊန္ေက်ာက္အျဖစ္ေရွးကပင္ စတင္အသံုးခ်တတ္ၾကၿပီး အဲဒီေခတ္က ေရေၾကာင္းသြားလာေရးမွာအလြန္အေရးပါတယ္လို႔သိရတယ္။ သေဘၤာခရီးစဥ္မွာ သံလိုက္ေက်ာက္ကိုဖ်က္ဆီးတဲ့သူကို ေသဒါဏ္အထိေတာင္ အျပစ္ေပးစီရင္ေလ့ရွိတယ္လို႔ အဆိုရွိပါတယ္။
အာေရဗီယံႏိုက္(Arabian Nights) ေခၚ တစ္ေထာင့္တစ္ည ပံုျပင္ဇာတ္လမ္းရွည္ႀကီးမွာလည္း (သေဘၤသား ဆင္းဘတ္ပံုျပင္တြင္) အလြန္ႀကီးမားတဲ့သံလိုက္ေတာင္ႀကီးအေၾကာင္း စိတ္ကူးယဥ္ဖဲြ႔ဆိုထားတာေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္တဲ့ဗ်ာ။
ဒီစိတ္ကူးေနာက္ဆက္တဲြေတြဟာ Spiderman ဇာတ္လမ္းေတြအထိ သံုးလို႔ေကာင္းေနတုန္းပဲဗ်၊ ေနာင္လည္းသံုးၾကဦးမယ္လို႔ေဇာ္ထင္တယ္။
ေနာင္အခါမွ လူလုပ္သံလိုက္ေတြ၊ အၿမဲတမ္းသံလိုက္/ယာယီသံလိုက္ ဆိုတာေတြျဖစ္လာတာပါတဲ့ခင္ဗ်ား။
ကဲပါေလ နိဒါဏ္းက အေတာ္ရွည္သြားၿပီဆိုေတာ့ လိုရင္းကိုဆက္ရေအာင္ေနာ္။
သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးသီအိုရီဆိုတာက သံလိုက္တုန္းႀကီးတစ္ခုဟာ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေလးေတြ စုေပါင္းတည္ရွိေနတာျဖစ္တယ္တဲ့။
ဒါ့ေၾကာင့္ သံလိုက္ကို ခ်ဳိးဖဲ့ပိုင္းလိုက္လွ်င္ ရလာတဲ့အပိုင္းေလးအားလံုးက သံလိုက္ပဲျဖစ္ေနေရာတဲ့။
ဒီသေဘာကိုေသခ်ာေတြးၾကည့္လွ်င္ သံလိုက္သတၱိမပ်က္ပဲ အေသးဆံုးတည္ရွိတဲ့သံလိုက္အစိပ္အပိုင္းေလးဟာ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုပဲေပါ့။
အဲဒီေမာ္လီက်ဴးကေလးေတြဟာ သံလိုက္မွာသာမကပဲ ရိုးရိုး သံထည္ သံသတၱဳေတြမွာလည္းပါရွိေနတာပဲတဲ့ဗ်။
ဒါျဖစ္ယင္ ဘာလို႔ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းတစ္ခုမွာ သံလိုက္သတၱိကိုမေတြ႕ရပဲ သံလိုက္ေခ်ာင္းစတာေတြမွာမွ သံလိုက္သတၱိကိုေတြ႔ရတာလဲလို႔ေမးစရာျဖစ္ေနတာေပါ့ေနာ္။
အေျဖကေတာ့ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းမွာ ပါ၀င္တဲ့ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေလးေတြက အစီအစဥ္မဲ့၊ ဦးတည္ရာမဲ့၊ ပရမ္းပတာ၊ ဖရိုဖရဲ ျဖစ္ေနၾကလို႔ပါတဲ့။
ဒါဆို သံလိုက္တစ္ခုမွာေတာ့ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေတြက အစီအစဥ္တက်တည္ရွိေနတာ မွန္းဆႏိုင္ၿပီေပါ့ေနာ္။
ဘယ္လိုအစီအစဥ္ၾကတာလဲဆိုေတာ့ သံလိုက္ေခ်ာင္းေတြမွာ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ ေတာင္/ေျမာက္ အရပ္ေတြကို အနီးစပ္ဆံုးမွန္ကန္ေအာင္ျပႏိုင္တဲ့သတၱိရွိတယ္ေလ၊ ဒါကိုမူတည္ၿပီး သံလိုက္ေခ်ာင္းေတြမွာ ေတာင္အရပ္ကိုညႊန္ျပႏိုင္တဲ့
(သံလိုက္ေတာင္၀င္ရိုးစြန္း) ဆိုတာနဲ႔ ေျမာက္အရပ္ကိုညႊန္ျပႏိုင္တဲ့ (သံလိုက္ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္း) ဆိုတာကဲြျပားစြာတည္ရွိတာကိုဦးစြာသိရွိမွတ္မိရမယ္။
ဒီေတာ့ သံလိုက္ဂုဏ္သတၱိမပ်က္တဲ့ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေသးေသးေလးမွာလည္း သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းႏွစ္ခုရွိတာေပါ့ေနာ္။
အဲဒီလိုေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုစီရဲ႕ Magnetic Pole လို႔ေခၚတဲ့သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းဦးတည္ရာအရပ္ေတြဟာ တူရာတူရာစုေပါင္းၿပီး သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ ဦးတည္ရာတစ္ဖက္ဖက္ကို အားလံုးလိုလိုလွည့္ေနတာကို အစီအစဥ္က်တယ္လို႔ဆိုတာပါ။
ဒီကေန ဆက္ေတြးၾကည့္လွ်င္ သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေတြကို အစီအစဥ္က်ေအာင္လွည့္ေပးႏိုင္ပါက သံလိုက္ရရွိႏိုင္ေၾကာင္းနဲ႔ အစီအစဥ္ဖရိုဖရဲျဖစ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ေပးပါက သံလိုက္သတၱိေပ်ာက္ကြယ္ေစႏိုင္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။
ေနာက္ယူဆခ်က္တစ္ခုက ေဇာ္တို႔ေနထိုင္တဲ့ ကမၻာေျမႀကီးဟာအလြန္ႀကီးမားတဲ့ သံလိုက္ႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေနၿပီး (ကမၻာ့သံလိုက္ေတာင္၀င္ရိုးစြန္း)ဟာ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္းအရပ္အနီး (အေရွ႕ဖက္ယြန္းယြန္းထင္ပါသည္)တြင္တည္ရွိတယ္၊ ၿပီးေတာ့ (ကမၻာ့သံလိုက္ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္း)က်ေတာ့ ကမၻာေျမႀကီးရဲ႕ ေတာင္၀င္ရိုးစြန္းအရပ္ အနီးမွာတည္ရွိတယ္ ရယ္လို႔ျဖစ္ပါတယ္။
(ဖတ္ရတဲ့သူေတြ မ်က္စိလည္သြားၿပီလားေတာင္မသိေတာ့ဘူး၊ မလည္ၾကပါႏွင့္ေနာ္)
ဒါေၾကာင့္လဲ သံလိုက္ရဲ႕ဂုဏ္သတၱိတစ္ခုျဖစ္တဲ့ အမ်ဳိးအစားတူ ၀င္ရိုးစြန္းအျခင္းျခင္းတြန္းကန္ၾကၿပီး အမ်ဳိးအစားမတူေသာ၀င္ရိုးစြန္းမ်ား တစ္ခုကိုတစ္ခု ဆဲြငင္ၾကသည္ဆိုတဲ့သေဘာအရ သံလိုက္ေခ်ာင္းေတြဟာ လြတ္လပ္စြာလည္ပတ္ႏိုင္ေအာင္ဖန္တီးေပးလွ်င္ သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ ေျမာက္၀င္ရိုးစြန္းက ကမၻာ့ ေျမာက္အရပ္ဖက္လည္သြားကာ သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ေတာင္၀င္ရိုးစြန္းက ကမၻာ့ေတာင္အရပ္ဖက္လည္သြားရတာျဖစ္ပါတယ္တဲ့။
ဒီလိုသံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းေတြရဲ႕ တြန္းကန္ျခင္းဆဲြငင္ျခင္း သေဘာကို အေသအျခာသိလွ်င္
အင္အားေကာင္းတဲ့ သံလိုက္တစ္ခုဟာ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္း(သံမဏိျဖစ္လွ်င္ပိုသင့္ေတာ္သည္)ကို အဖန္ဖန္တစ္ဖက္သတ္ပြတ္ဆဲြေပးျခင္းျဖင့္ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းအတြင္းက သံလိုက္ေမာ္လီက်ဴးေလးမ်ား၏ဦးတည္ရာကိုလိုအပ္သလိုေျပာင္းလာေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေၾကာင္း သိလာႏိုင္ပါတယ္။
တစ္ဖက္သတ္ပြတ္ဆဲြတယ္ဆိုတာ ပံုျဖင့္ျပလွ်င္ လက္ေတြ႔ သို႔မဟုတ္ လႈပ္ရွားရုပ္ပံုဖန္တီးျပႏိုင္လွ်င္ပိုမို သေဘာေပါက္လြယ္မွာျဖစ္ပါတယ္။
သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕ ၀င္ရိုးစြန္းေနရာေတြဟာ အလည္ပိုင္းထက္ပိုမိုအားေကာင္းတာေၾကာင့္ သံလိုက္ေခ်ာင္းရဲ႕အစြန္းတစ္ဖက္ဖက္ႏွင့္ ရိုးရိုးသံေခ်ာင္းကို တစ္ဖက္အစြန္မွစတင္ ပြတ္ဆဲြလာၿပီး က်န္တစ္ဖက္စြန္းကိုေရာက္လွ်င္ လြန္သြားေအာင္ဆဲြယူျခင္း သို႔မဟုတ္ ၾကြေပးလိုက္ျခင္းျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သံလိုက္ကို သံေခ်ာင္းရဲ႕ မူလအစြန္ဖက္ကို မေရႊ႕ကာယူသြားၿပီး ေနာက္ထက္တစ္ဖန္အယင္အတိုင္းျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ဒီလိုအဖန္ဖန္လုပ္ေပးရတာပါ။
သေဘာတရားကိုေက်ညက္စြာသေဘာေပါက္ၿပီးပါက မ်ဳိးမတူတဲ့သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္းႏွစ္ခုကို တစ္ၿပိဳင္နက္သံုးစဲြဲၿပီး မိမိႏွစ္သက္သလို ၀င္ရိုးစြန္းဦးတည္ဖက္ရွိသံလိုက္ေခ်ာင္းျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒီနည္းမွာ သံလိုက္၀င္ရိုးစြန္း မ်ဳိးမတူႏွစ္ခုကို သံမဏိေခ်ာင္းရဲ႕ အလည္မွစ၍ေဘးအစြန္မ်ားဆီသို႕ပြတ္ဆဲြယူရပါတယ္။
သံလိုက္ျပဳလုပ္လိုတဲ့သံေခ်ာင္းဟာဘာေၾကာင့္သံမဏိျဖစ္သင့္တာလဲဆိုေတာ့ သံမဏိေတြဟာ သံလိုက္သတၱိေပၚထြန္းရန္ခက္ခဲသလိုျဖစ္ေပၚၿပီးပါကလည္းအလြယ္တကူေပ်ာက္ကြယ္မသြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္းပိုေကာင္းလို႔ျဖစ္ပါတယ္။
သံေျပာ့ကေတာ့ ၄င္းႏွင့္ဆန္႔က်င္စြာပဲ သံလိုက္သတၱိ အလြယ္တကူျဖစ္ထြန္းႏိုင္ အလြယ္တကူေပ်ာက္ပ်က္လြယ္ႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။
သံလိုက္အနီးမွာရွိတဲ့ သံေျပာ့ဟာ ယာယီအားျဖင့္သံလိုက္ျဖစ္လာၿပီး မူရင္းသံလိုက္ေ၀းကြာသြားပါက ရိုးရိုးသံေျပာ့ျပန္ျဖစ္သြားပါတယ္။
ဖရီကြင္စီႀကိမ္ႏႈန္းေျပာင္းလဲႏႈန္း
ေအစီလွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားစနစ္မွာ ဗို႔အားကဲြျပားတာကို အသိမ်ားၾကေပမယ့္ ဖရီကြင္စီဆိုတဲ့ ႀကိမ္ႏႈန္းေျပာင္းလဲႏႈန္းကို အမႈအမွတ္မယ့္ေမ့ထားတတ္ၾကတယ္ဗ်။
ႀကိမ္ႏႈန္းမကိုက္ညီပဲျဖစ္ေနတာက ဗို႔အားကြာတာလဲြမွားေပးမိတာလို ျပႆနာတက္တာခ်က္ခ်င္းမႀကံဳရေတာ့ အလြယ္တကူမသိႏိုင္ၾကဘူးေလ။
အိမ္သံုးလွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း Frequency 50~60 Hz အတြင္း သံုးလို႔အဆင္ေျပေနၾကတာေၾကာင့္ျဖစ္မယ္။
ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဓါတ္အားျဖန္႔ျဖဴးေရးစနစ္က 400/230 V, 50 Hz လို႔မွတ္ထားဖူးတယ္။
3 Phase 4 Wires system ျဖစ္ပါတယ္။
400 ဆိုတာက Phase to Phase တိုင္းလို႔ရတဲ့ potential difference ျဖစ္ပါတယ္၊ Line Voltage လို႔လဲေခၚၾကတယ္၊ တိုင္းတာတဲ့ Unit ကေတာ့ Voltage ပဲေပါ့။
230 V ကေတာ့ Phase တစ္ခုခုႏွင့္ Neutral wire (ၾကားႀကိဳး/ အေအးႀကိဳးလို႔လဲေခၚၾကတယ္) အၾကားကိုတိုင္းလို႔ရတဲ့ ဗို႔အားကို ဆိုလိုတာပါ။
3 Phase 3 Wires system မွာဆိုလွ်င္ Neutral wire မပါေတာ့ပဲ Single Phase system မွာေတာ့ Phase တစ္ႀကိဳး Neutral တစ္ႀကိဳးပဲသံုးတယ္။
Earth Wire ေတြကေတာ့ ေဖၚျပမေရးေနေပမယ့္ စနစ္တိုင္းမွာ ပါ၀င္ရေလ့ရွိပါတယ္။
ဗို႔အားက်ဆင္းေနလို႔ ျပႆနာေတြရွိသလို ဖရီကြင္စီက်ဆင္းလို႔ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ဆိုးက်ဳိးေတြလည္းရွိေနပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ေတာ့ ေမာ္တာသံုးရတဲ့ ေရခဲေသတၱာ၊ အဲယားကြန္း၊ အဲကြန္ပရက္ဆာ၊ ေရပန္႔ ေတြမွာ သက္ေရာက္ခံရတာျဖစ္ပါတယ္။
ႀကိမ္ႏႈန္းကပံုမွန္ထက္နည္းေနလွ်င္ ေမာ္တာေတြပံုမွန္မလည္ႏိုင္ေတာ့ပဲ Speed က်ဆင္းေလ့ရွိပါတယ္၊ ေမာ္တာလို ၀န္အမ်ဳိးအစားက Inductive Loads ျဖစ္ၿပီး Inductive Reactance တန္ဖိုးကလည္း Frequency အေပၚတည္မီွေနတာဆိုေတာ့ Impedance ေတြေလ်ာ့ၿပီး လွ်ပ္စီး Current ပိိိုဆဲြယူေလ႔ရွိပါတယ္။ (Speed က်လွ်င္ Current တက္တယ္လို႔ လြယ္လြယ္ပဲ ေျပာလို႔ရေပမယ့္ အေသးစိတ္ သိလိုသူေတြ ဆက္စပ္ႏိုင္ေအာင္ လမ္းစေရးျပတာျဖစ္ပါတယ္)
Current ပိုဆဲြေနၿပီဆိုတာႏွင့္ Wire ေတြကလည္း ပံုမွန္ size မဟုတ္ပဲငယ္ေနလို႔ကေတာ့ ပိုဆိုးကုန္ေတာ့တာပါပဲ။
ဒီေတာ့ Frequency 60 Hz လိုုတဲ့စနစ္မွာ 50 Hz သြားေပးလို႔မရဘူးေပါ့။
Voltage ကြာျခားတာက Capacity ႏိုင္တဲ့ Transformer ရွိယင္လြယ္လြယ္ပဲေျပာင္းေပးလို႔ရတယ္။ (လိုအပ္တဲ့ Tapping ေတြေတာ့ ထုတ္ထားရမယ္)။
Frequency မွွွာေတာ့ မလြယ္ဘူး။ Watt နည္းနည္း အတြက္ Electronic နည္းပညာေတြႏွင့္ Convert လုပ္ေပးႏိုင္ေပမယ့္ Kilowatt ႀကီးႀကီးလိုေလ ခက္ေလပဲ။
Motor ႏွင့္ Generator စံုတဲြလိုလာတယ္။
Speed ေျပာင္းေပးႏိုင္တဲ့ Gear Box လိုလာတယ္။
Motor အႀကီးႀကီးကို အဆင္ေျပေျပႏိႈးေပးႏိုင္မယ့္နည္းစနစ္ေတြလိုလာတယ္။
Generator တစ္လံုးႏွင့္မႏိုင္ေသးလွ်င္ သံုးထားတဲ့ Generator ေတြအခ်င္းခ်င္း Synchronization ျဖစ္ၿပီးယွဥ္တဲြေမာင္းႏွင္ႏိုင္ဖို႔လိုျပန္တယ္။
ဒီေတာ့ Generator ႀကီးေတြကို Output Voltage ထိန္းေပးႏိုင္ဖို႔ AVR ေတြ Load sharing အပိုင္းေတြလိုလာျပန္တာေပါ့။
ေမာ္တာႏွင့္ ေမာင္းႏွင္ဓါတ္အားထုတ္ရတဲ့ Generator ေတြကေတာ့ Speed ခ်င္း ညီလည္းညီ ၿငိမ္လည္းၿငိမ္လို႔ တဲြဖက္ေမာင္းရေမမယ့္ အဆင္ေျပလြယ္ပါတယ္။
Frequency အတိအက်လိုေနသူေတြအတြက္ ဒီလိုျပည့္စံုေအာင္တည္ေဆာက္ေပးရတာ
KVA 2000 ေအာက္မွာေတာင္ ေဒၚလာ သန္းခ်ီရတယ္ေျပာၾကတယ္၊ အျမတ္ကိုေတာ့ မသိဘူး။
ဒီဇယ္အင္ဂ်င္ေတြႏွင့္ေမာင္းတဲ့ ဂ်င္နေရတာေတြမွာSynchronization လုပ္ၿပီးယွဥ္တဲြေမာင္းႏွင္ဖို႔အတြက္ဆိုလွ်င္ေတာ့ Engine Speed ကိုတိတိက်က်ရေအာင္ Control လုပ္ဖို႔ Governor motor ေကာင္းေကာင္းလိုတယ္ေလ။
ေရးသားသူ၊ ကိုေဇာ္ေအာင္(ဖိုးေဇာ္)
.jpg)
No comments:
Post a Comment